Mindfulness op school, meer dan een hype. Een noodzaak voor duurzaam welzijn.
In een wereld waarin jongeren steeds meer te maken krijgen met complexe uitdagingen en stress, wordt het steeds belangrijker om strategieën te vinden die hun mentale gezondheid ondersteunen. Mindfulness is een benadering die steeds meer aandacht krijgt in het onderwijs, maar ondanks de groeiende populariteit blijven sommige onderwijsprofessionals twijfelen aan de effectiviteit ervan. Dit artikel heeft tot doel deze twijfels weg te nemen door een breed scala aan wetenschappelijke studies en onderzoeksresultaten, waaronder maar niet beperkt tot het MYRIAD-project*, te belichten.
De Wetenschappelijke Basis van Mindfulness in het Onderwijs
Onderzoek naar mindfulness in het onderwijs toont consequent aan dat het een positief effect kan hebben op zowel leerlingen als leraren [1]. Verschillende studies en meta-analyses hebben aangetoond dat mindfulness de sociale en emotionele vaardigheden, zelfregulatie en aandacht van leerlingen kan verbeteren [7]. Daarnaast helpt het leraren om stress te verminderen en een positiever werkklimaat te creëren [3].
Effecten op Leerlingen
tudies hebben aangetoond dat mindfulness kan bijdragen aan de vermindering van stress en de verbetering van het algemeen welzijn bij leerlingen [1]. Hoewel het MYRIAD-project, een van de meest uitgebreide onderzoeken op dit gebied, gemengde resultaten liet zien met betrekking tot depressiesymptomen, bevestigen andere onderzoeken dat mindfulness een waardevol hulpmiddel kan zijn voor leerlingen, vooral wanneer het gaat om het ontwikkelen van veerkracht en emotionele regulatie [6].
Effecten op Leraren en Schoolklimaat
Leraren die mindfulness beoefenen, rapporteren lagere niveaus van burnout en meer veerkracht [8]. Daarnaast kan mindfulness een positief effect hebben op het schoolklimaat, zoals aangetoond in meerdere onderzoeken, waaronder het MYRIAD-project [1]. Dit is cruciaal omdat een ondersteunend schoolklimaat direct bijdraagt aan het welzijn en de academische prestaties van leerlingen.
Omgaan met Beperkingen en Kritiek
Hoewel de voordelen van mindfulness duidelijk zijn, zijn er ook uitdagingen bij de implementatie in scholen. Een van de belangrijkste lessen uit de literatuur is dat de effectiviteit van mindfulness sterk afhankelijk is van de kwaliteit van de uitvoering [4]. Leraren die goed getraind zijn en regelmatig oefenen, zijn beter in staat om de voordelen van mindfulness over te brengen op hun leerlingen.
​
Competentie van Leraren
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat leraren die een diepgaand begrip van mindfulness hebben en dit regelmatig beoefenen, effectiever zijn in het onderwijzen ervan [8]. Dit benadrukt het belang van voortdurende professionele ontwikkeling en ondersteuning voor leraren.
Betrokkenheid van Leerlingen
Een ander belangrijk aspect is de betrokkenheid van leerlingen buiten de klas. Onderzoeken, waaronder het MYRIAD-project, tonen aan dat leerlingen die regelmatig buiten de lessen om mindfulness beoefenen, meer positieve resultaten ervaren [1]. Dit onderstreept de noodzaak om creatieve en relevante manieren te vinden om leerlingen aan te moedigen mindfulness in hun dagelijks leven te integreren.
De Toekomst van Mindfulness op School
Ondanks de uitdagingen biedt mindfulness enorme kansen voor het onderwijs. De sleutel tot succes ligt in een gedifferentieerde aanpak die rekening houdt met de unieke behoeften van elke school en leerling. Mindfulness is geen one-size-fits-all oplossing, maar met de juiste implementatie kan het een krachtig instrument zijn om het welzijn van zowel leerlingen als leraren te bevorderen [5].
De onderzoeksresultaten suggereren dat, hoewel de schaalvergroting van mindfulness-programma’s complex is, de voordelen ervan duidelijk zijn wanneer ze goed worden uitgevoerd. Scholen die al begonnen zijn met mindfulness, zouden zich aangemoedigd moeten voelen om door te gaan en verder te investeren in de training en ondersteuning van hun leraren. Voor scholen die overwegen om met mindfulness te beginnen, is het belangrijk om te begrijpen dat, hoewel het geen magische oplossing is, het een bewezen effectieve manier is om een gezondere en meer ondersteunende leeromgeving te creëren.
Conclusie
Hoewel er soms twijfels bestaan over de effectiviteit van mindfulness in scholen, suggereren de cumulatieve bewijzen dat mindfulness, wanneer goed geïmplementeerd, een krachtige bijdrage kan leveren aan het welzijn van zowel leerlingen als leraren. Het is meer dan een hype – het is een noodzakelijke component van een holistische benadering van onderwijs en welzijn [2].
​
*Het MYRIAD-project (My Resilience in Adolescence) is een grootschalig, acht jaar durend onderzoek geleid door de Universiteit van Oxford en gefinancierd door de Wellcome Trust. Het had tot doel te onderzoeken of mindfulness-training op scholen effectief is om de mentale gezondheid en het welzijn van jongeren (11-14 jaar) te verbeteren en depressie te voorkomen. Het project omvatte meer dan 28.000 leerlingen, 650 leraren en 100 scholen. De resultaten gaven gemengde bevindingen, met positieve effecten op het welzijn van leraren en het schoolklimaat, maar beperkte of geen significante voordelen voor leerlingen in vergelijking met reguliere lessen in sociaal-emotioneel leren.
​
​
​
Literatuur
1. Kuyken, W., Weare, K., et al. (2022). The MYRIAD Project: A Randomised Controlled Trial of Mindfulness Training in Schools. British Medical Journal - Evidence-based Mental Health.
2. Weare, K. (2013). Evidence for the Impact of Mindfulness on Children and Young People. Centre for Mindfulness Research and Practice, Bangor University.
3. Felver, J. C., & Jennings, P. A. (2015). Mindfulness Interventions in Schools: A Systematic Review. Springer.
4. Kabat-Zinn, J. (2016). Mindfulness for Beginners: Reclaiming the Present Moment and Your Life. Sounds True.
5. The Mindfulness Initiative. (2023). Implementing Mindfulness in Schools: Best Practices and Lessons Learned.
6. Cuijpers, P. (2022). Universal Prevention of Depression at Schools: Dead End or Challenging Crossroad? Evidence-Based Mental Health.
7. Galante, J., Galante, I., Bekkers, M., & Gallacher, J. (2014). Effect of Mindfulness on Mental Health and Wellbeing in Schools: A Meta-Analysis. Journal of School Health.
8. Crane, R. S., et al. (2020). Competence in Teaching Mindfulness-Based Programs: Standards and Guideline Development. Mindfulness.